|
On Sensation and the Microcosm |
|
Excerpted from Itenerarium 2.2, 3 |
|
2. Notandum igitur, quod iste mundus, qui dicitur macrocosmus, intrat ad
animam nostram, quae dicitur minor mundus, per portas quinque sensuum,
secundum ipsorum sensibilium apprehensionem, oblectationem et
diiudicationem. Quod patet sic: quia in eo quaedam sunt generantia,
quaedam generata, quaedam gubernantia haec et illa. Generantia sunt
corpora simplicia, scilicet corpora caelestia et quatuor elementa. Nam ex
elementis per virtutem lucis conciliantis contrarietatem elementorum in
mixtis habent generari et produci, quaecumque generantur et producuntur
per operationem virtutis naturalis. Generata vero sunt corpora ex
elementis composita, sicut mineralia, vegetabilia, sensibilia et corpora
humana. Regentia haec et illa sunt substantiae spirituales sive omnino
coniunctae, ut sunt animae brutales, sive coniunctae separabiliter, ut
sunt spiritus rationales, sive coniunctae separabiliter, ut sunt spiritus
caelestes, quos philosophi Intelligentias, nos Angelos appellamus. Quibus
secundum philosophos competit movere corpora caelestia, ac per hoc eis
attribuitur administratio universi, suscipiendo a prima causa, scilicet
Deo, virtutis influentiam, quam refundunt secundum opus gubernationis,
quod respicit rerum consistentiam naturalem. Secundum autem theologos
attribuitur eisdem regimen universi secundum imperium summi Dei quantum ad
opera reparationis, secundum, quae dicuntur administratorii spiritus,
missi propter eos qui hereditatem capiunt salutis.
3. Homo igitur, qui dicitur minus mundus, habet quinque sensus quasi quinque portas, per quas intrat cognitio omnium, quae sunt in mundo sensibili, in animam ipius. Nam per visum intrant corpora sublimia et luminosa et cetera colorata, per tactum vero corpora solida et terrestria, per tres vero sensus intermedios intrant intermedia, ut per gustum aquea, per auditum aÎrea, per odoratum vaporabilia, quae aliquid habent de natura humida, aliquid de aÎrea, aliquid de ignea seu calida, sicut patet in fumo ex aromatibus resoluto. Intrant igitur per has portas tam corpora simplicia quam etiam composita, ex his mixta. Quia vero sensu percipimus non solum haec sensibilia particularia, quae sunt lux, sonus, odor, sapor et quatuor primariae qualitates, quas apprehendit tactus; verum etiam sensibilia communia, quae sunt numerus, magnitudo, figura, quies et motus; et "omne, quod movetur ab alio movetur", et quaedam a se ipsis moventur et quiescunt, ut sunt animalia: dum per hos quinque sensus motus corporum apprehendimus, manuducimur ad cognitionem motorum spiritualium tanquam per effectum cognitionem causarum. |